Honorowe Obywatelstwo Miasta Limanowa dla Wincentego Stanisława Gawrona

W Limanowskim Domu Kultury odbyła się uroczysta sesja Rady Miasta Limanowa z okazji 104. rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości oraz Narodowego Święta Niepodległości. Podczas sesji miało miejsce wręczenie odznaczeń państwowych i samorządowych mieszkańcom Limanowej przyznanych za działalność społeczną, charytatywną oraz kształtowanie postaw patriotycznych. W trakcie uroczystej sesji Rady Miasta Limanowa przedstawiciele rodziny Wincentego Gawrona odebrali Dyplom i Medal Honorowego Obywatela Miasta Limanowa przyznany pośmiertnie wybitnemu przedstawicielowi Ziemi Limanowskiej. Medal i dyplom w imieniu córki Wincentego Gawrona Małgorzaty Jabłońskiej odebrali Alina Gawron i Sławomir Wiśniewski.

Medal i dyplom przedstawicielom rodziny przekazali w imieniu Miasta Limanowa – burmistrz Władysław Bieda oraz przewodnicząca Rady Miasta Jolanta Juszkiewicz. Następnie w imieniu rodziny Wincentego Gawrona przemówił Sławomir Wiśniewski. Pan Sławomir podziękował w imieniu córki Wincentego – Małgorzaty Jabłoński oraz przedstawił licznie zgromadzonej młodzieży szkolnej w Sali widowiskowej LDK postać i działalność swojego wujka Wincentego. Pan Sławomir przekazał także decyzję pani Małgorzaty Jabłoński o tym, że: „…Medal i Dyplom Honorowego Obywatela Limanowej Wincentego Gawrona zostanie przekazany do kościoła pod wezwaniem Świętego Józefa Robotnika w Starej Wsi, gdzie będzie eksponowany w dolnym kościele. Natomiast odlew medalu zostanie umieszczony na płycie nagrobnej Wincentego Gawrona na cmentarzu wojennym 366 w obrębie cmentarza parafialnego w Limanowej…”. Podczas trwania sesji w holu Limanowskiego Domu Kultury prezentowana była tablica pamiątkowa poświęcona Wincentemu Gawronowi której twórcami są Damian Król i Damian Wróbel. Tablica ta docelowo w niedługim czasie znajdzie swoje miejsce na Starej Wsi – Woli w pobliżu Szkoły Podstawowej nr 2 imienia Stanisława Konarskiego.

Do nadania pośmiertnie w 30. rocznicę śmierci Honorowego Obywatelstwa Limanowej Wincentemu Gawronowi przyczyniło się wiele osób ale trzeba wymienić szczególnie po kolei: Damiana Króla – inicjatora nadania Honorowego Obywatelstwa Limanowej, działacza społecznego, radną Miasta Limanowa – Irenę Grosicką, która zgłosiła formalnie inicjatywę nadania Honorowego Obywatelstwa, radnych miasta – Leszka Mordarskiego i przewodniczącą Jolantę Juszkiewicz, którzy koordynowali kolejne etapy procedury nadania Honorowego Obywatelstwa Limanowej.

Wincenty Stanisław Gawron urodził się 28 stycznia 1908 roku w Starej Wsi (obecnie teren ten, gdzie stał jego dom rodzinny znajduję się w granicach miasta Limanowa), a zmarł 25 sierpnia 1991 roku w szpitalu w Nowym Sączu. Został ochrzczony w kościele w Limanowej. Był synem Jana Gawrona – wieloletniego wójta Starej Wsi i działacza ludowego oraz Anny z Dębskich. Wincenty miał starszego brata Walentego Gawrona (1891 – 1977) – znanego działacza ludowego oraz siostry Marię, Katarzynę, Zofię, Kunegundę, Annę, Wiktorię i Różę.

Szkołę powszechną Wincenty Gawron ukończył w Limanowej (tu nauczyciele zauważyli jego nieprzeciętny talent plastyczny), następnie kontynuował naukę w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych we Lwowie a potem w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie. Tam uczył się u takich artystów jak Karol Homolacs czy Henryk Uziembło. Od 1935 roku studiował grafikę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Podczas studiów na ASP w Warszawie Wincenty rozwinął swój nieprzeciętny talent artystyczny, studiując grafikę pod kierunkiem wybitnych profesorów między innymi Stanisława Ostoi Chrostowskiego. W Warszawie podjął także pracę w Towarzystwie Ochrony Sztuki Ludowej. Był też pracownikiem Ministerstwa Spraw Wojskowych. W tym okresie swego życia wykonywał plansze etnograficzne dla Muzeum Etnograficznego w Krakowie i Muzeum w Katowicach oraz zaprojektował sztandary Powiatowego Zarządu Stronnictwa Ludowego w Limanowej, Koła Stronnictwa Ludowego w Sowlinach i Koła Stronnictwa Ludowego w Mordarce.

Po wybuchu II wojny światowej jesienią 1939 roku Wincenty Gawron powrócił w rodzinne strony i związał się z polskim ruchem oporu. Był członkiem Związku Czynu Zbrojnego, którego założycielem był Franciszek Znamirowski ze Starego Sącza. Wincenty Gawron organizował bojowe komórki ZCZ na terenie powiatu limanowskiego. W czasie pobytu w Limanowej także tworzył – między innymi wtedy powstały projekty witraży do kościoła limanowskiego „Siewca” i „Polonia Rediviva”.

Wincenty Gawron został aresztowany przez Gestapo w grupie dwudziestu osób 18 stycznia 1941 roku w Mordarce, kiedy przebywał u swojej siostry Marii Biernat. Przez pięć tygodni przebywał w więzieniu w Nowym Sączu, następnie został przewieziony do więzienia w Tarnowie, skąd 5 kwietnia 1941 roku został wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Tam Wincenty Gawron stał się numerem obozowym 11237. W obozie zaprzyjaźnił się z rotmistrzem Witoldem Pileckim (który w obozie przebywał, jako Tomasz Serafiński). Wincenty Gawron w KL Auschwitz pracował w najpierw w Abbruchkommando a następnie w obozowej „rzeźbiarni”. W owej „rzeźbiarni”, w której pracowali wybitni polscy artyści uwięzieni przez Niemców Wincenty Gawron poznał osobiście między innymi rzeźbiarza Xawerego Dunikowskiego czy także słynnego sportowca Bronisława Czecha. W obozie Wincenty Gawron malował portrety, karykatury oraz projektował i rzeźbił różne przedmioty na zlecenie władz KL Auschwitz.

Później został przeniesiony do pracy w podobozie w Harmężach. 16 maja 1942 roku Wincenty Gawron z drugim więźniem Stefanem Bieleckim uciekł z podobozu w Harmężach. Po licznych perypetiach w czasie ucieczki dotarł pieszo w rodzinne strony na Ziemię Limanowską. Tu ukrywał się przed Niemcami i konfidentami oraz związał się z Armią Krajową. We wsi Kicznia utworzył oddział AK. Później związany był z 1 Pułkiem Strzelców Podhalańskich AK. Zagrożony ponownym aresztowaniem przez Niemców Wincenty Gawron wyjechał w 1944 roku do Warszawy. Tam po wybuchu powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku wziął w nim czynny udział walcząc między innymi w zgrupowaniu „Róg”. Walczył między innymi na Starym Mieście i w Śródmieściu. Po upadku powstania wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną i trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie, z którego uciekł.

Następnie został aresztowany przez NKWD, ale i tym razem zdołał zbiec. Po różnych perypetiach wydostał się z Polski przez Czechosłowację i udał się do Italii, gdzie trafił do Drugiego Korpusu Polskiego we Włoszech. Tam ponownie w swoim życiu spotkał rotmistrza Witolda Pileckiego.

Po demobilizacji Armii Polskiej w Wielkiej Brytanii Wincenty Gawron udał się na emigrację najpierw do Kanady a później do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał po pewnym czasie w Chicago, gdzie stworzył prywatne Muzeum Józefa Piłsudskiego, w którym zgromadził liczne militaria i przedmioty związane z historią polskiego oręża. W Stanach Zjednoczonych tworzył jako artysta różnego rodzaju grafiki, malował obrazy także projektował witraże i medale. Spisywał także swoje wspomnienia, ale też opracowywał publikacje dotyczące historii Polski oraz opracowania dotyczące przeszłości i folkloru Ziemi Limanowskiej. W miarę zmian w PRL i rozluźnieniu sytuacji politycznej zaczął odwiedzać ojczyznę – szczególnie w latach 70 i 80 XX wieku.

Doświadczenia z okresu obozowego znalazły wyraz w obrazach, grafikach i rysunkach Wincenta Gawrona. Wiele tych prac, powstałych podczas pobytu w obozie jak i już po wojnie, artysta przekazał Państwowemu Muzeum Auschwitz – Birkenau w Oświęcimiu. Swoje wspomnienia z pobytu w KL Auschwitz Wincenty Gawron spisał pod tytułem „Ochotnik do Oświęcimia”, które zadedykował pamięci Witolda Pileckiego. Zostały one wydane w latach 90. XX wieku a w 2019 roku ukazał się na nowo zredagowana wersja tej książki.

W swojej twórczości artystycznej Wincenty Gawron wykorzystywał motywy związane z Ziemia Limanowską a także z Beskidem Wyspowym oraz Gorcami. W swoich grafikach i drzeworytach oraz obrazach uwieczniał motywy ludowe. Nie ograniczał się do poszczególnych rodzajów sztuki plastycznej tworzył w różnych technikach i różnych formatach od niewielkich szkiców poprzez drzeworyty i obrazy do wielkich projektów witraży czy polichromii do świątyń. Prócz tego posiadał talenty literackie oraz badacza historii i badacza folkloru. Zgromadził także bogatą kolekcję etnograficzną dotyczącą Ziemi Limanowskiej a w czasie pobytu w USA zgromadził bogatą kolekcję militariów i pamiątek historycznych z przeszłości Polski. – Niestety kolekcje te uległy w dużej mierze rozproszeniu a część eksponatów przepadła.

Jednym z ostatnich zaprojektowanych przez niego witraży jest ten znajdujący się w bazylice limanowskiej „Stany mieszczański i chłopski składają hołd Opatrzności” umieszczony w kaplicy pod wezwaniem Świętego Antoniego. Witraż ten został zaprojektowany na przełomie 1990 i 1991 roku. Powstał on z okazji 200 – lecia Konstytucji 3 Maja i został zamontowany na wiosnę 1991 roku.

Prace artystyczne Wincentego Gawrona – grafiki, rysunki i obrazy znajdują się w zbiorach limanowskich muzeów – Muzeum Parafialnego w Limanowej oraz Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej oraz także w zbiorach Miejskiej Biblioteki Publicznej. W muzeach tych znajdują się także niewielkie fragmenty bogatej kolekcji etnograficznej którą Wincenty Gawron wraz ze swym bratem Walentym gromadzili już od czasów II RP. Niestety w okresie PRL – u część kolekcji została rozproszona. W Miejskiej Bibliotece Publicznej znajdują się także publikacje napisane przez Wincentego Gawrona oraz publikacje i materiały dotyczącego jego życia i działalności społecznej oraz artystycznej.
Witraże zaprojektowane przez Wincentego Gawrona znajdują się zarówno w kościołach w Polsce jak i również w USA i Kanadzie. Wincenty Gawron był także mistrzem i nauczycielem dla miejscowych artystów ludowych takich jak Szczepan Szubryt czy Szczepan Szumilas.

Archiwum prywatne zawierające znaczną ilość oryginalnych dokumentów, ale także listów i rękopisów oraz maszynopisów Wincentego Gawrona kilkanaście lat temu rodzina Gawronów przekazała do Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Wincenty Gawron podczas kolejnego pobytu w Polsce w lecie 1991 roku zachorował ciężko i zmarł w szpitalu w Nowym Sączu. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Limanowej w obrębie cmentarza wojennego 366 przy ścianie pomnikowej. Jego pogrzeb zgromadził tłumy kombatantów II wojny światowej, licznych działaczy społecznych i mieszkańców Ziemi Limanowskiej.

Niestety tak ważna postać dla Limanowej i Ziemi Limanowskiej do dzisiaj nie doczekała się godnego upamiętnienia w mieście. Owszem w latach 90. XX wieku w Miejskiej Bibliotece Publicznej i Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej odbyły się wystawy jego prac plastycznych i przypomniano na nich jego postać. Natomiast patronem ulicy w Limanowej w rejonie ulicy Słonecznej jest jego brat Walenty Gawron (1891 – 1977). Wincenty Gawron nie ma nigdzie w przestrzeni publicznej żadnej tablicy pamiątkowej. (Tablice takie w Limanowej mają między innymi: Józef Alojzy Beck, ks. pułkownik Józef Joniec, bp. Piotr Bednarczyk, inż. Józef Marek).

Jak wzmocnić się po COVID-19? Zobacz porady lekarza